Jaką zieleń sadzić wśród zabudowy?
Jak sadzić drzewa i krzewy przy budynkach?
Pisaliśmy już na naszym blogu o drzewach w miastach, o warunkach z jakimi muszą się zmagać.
Dzisiaj przedstawimy Państwu gatunki i odmiany drzew, które nie powodują konfliktu z otoczeniem.
Niestety w mieście, wśród żelbetonu znajdą się takie ekstremalne pomysły jak bezmyślne wycinanie wszystkiego co zielone oraz obrona każdego, starego okazu drzewa. Jak rozwiązać te problemy? Jak utrzymać zieleń w naszym otoczeniu, tak aby nie przeszkadzała nikomu i nie sprawiała zagrożenia dla przechodniów, budynków i samochodów?
Po pierwsze, w jakiej odległości od budynków powinno się sadzić drzewa? Żadna ustawa nie reguluje tych przepisów, ale na pewno z góry nie przyjmujmy założenia, że drzew w ogóle nie powinno się sadzić w miastach.
Odległości sadzenia drzew może określać techniczny regulamin budowy np.:
– odległość od zewnętrznych, bezokiennych ścian budynków i budowli do pnia (osi) drzewa – 5 m, do krzewów – 1,5 m;
– od ścian budynków z oknami – odpowiednio 10 m i 1,5 – 2,5 m (i gdy krzew jest wyższy niż 2 m);
– od pobocza jezdni lub brzegu rowu – odpowiednio 2 m i 1 m;
– od brzegu chodnika, ścieżki rowerowej lub ścieżki w parku – odpowiednio 0,75 m i 0,5 m;
– od słupów oświetlenia ulicznego, słupów trolejbusowych, kolumn, opór estakad najmniejsza dopuszczalna odległość do drzew – 4 m;
– od podstawy lub wewnętrznej krawędzi ścianek oporowych do drzew – 3 m, do krzewów – 1 m;
– od podstawy zboczy, tarasów i in. – odpowiednie 1 m i 0,5 m.
Przeanalizujmy najpierw fizjonomię gatunku jaki chcemy posadzić, następnie weźmy pod uwagę dostępne odmiany drzew, które kształtem i tolerancją na otoczenie wpasują się w zabudowaną przestrzeń.
Dobrze dobrany gatunek drzewa, to mniej problemów w przyszłości, kiedy wyrośnie. Krzewy w tym wypadku są najmniej problematyczne, ponieważ można je formować i nie zajmują dużo miejsca swoją kubaturą.
Na jakie rośliny zwracać uwagę przy projektowaniu?
1. Drzewa do cięcia i formowania oraz małe gatunki.
W Polsce mamy dostępne gatunki drzew, które swobodnie można ciąć i formować. Jeśli już zdecydujemy się na takie rozwiązanie, przy pielęgnacjach należy zostawić min. 60-80 cm odstępu od elewacji, żeby można było swobodne manewrować narzędziami. Zwróćmy również uwagę na system korzeniowy, aby starsze okazy nie ingerowały w chodniki, czy fundamenty.
Polecane gatunki drzew o niewielkich rozmiarach, do cięcia lub do formowania
Jodła jednobarwna (Abies concolor) w odmianach ‘Compacta’ oraz ‘Wintergold’- drzewo iglaste o ciekawym srebrzystym i żółtym zabarwieniu. Odmiany o niewielkich rozmiarach (szer. do 2 m) idealnie wkomponują się w miejskie skwery osiedlowe. Ten gatunek jodły dobrze znosi suszę oraz zanieczyszczenie powietrza.
Miłorząb dwuklapowy (Ginkgo biloba) – drzewo o luźnym pokroju, początkowo pokrój stożkowy, później nieregularny. Wolno rośnie, nie zaleca się intensywnego cięcia. Drzewo tolerancyjne dla warunków miejskich. Jesienią liście przebarwiają się na złocisty kolor.
Kasztanowiec czerwony (Aesculus xcarnea) – małe drzewko o pięknych czerwonych kwiatostanach wiosną. Korona szeroko stożkowa w późniejszych latach, dobrze rośnie w trudnych warunkach miejskich.
Grab pospolity (Carpinus betulus) w różnych odmianach – perfekcyjne drzewo do formowania. Znosi silne cięcia i można je przycinać do formy kulistej, kopuły, bloku, trapezu, stożka itp… W takiej postaci dobrze komponuje się we współczesnych przestrzeniach. Toleruje warunki miejskie, ozdobny także z gładkiej kory.
Głóg (Crataegus sp.) w gatunkach i odmianach – występuje jako małe drzewko lub krzew. Głóg znosi trudne warunki miejskie i przycinanie. Do nasadzeń miejskich preferowana jest forma drzewiasta np. głóg dwuszyjkowy ‘Plena’ o kulistej koronie.
Jabłoń (Malus sp.) w ozdobnych odmianach. Podobnie jak głóg występuje w formie krzewu lub częściej małego drzewka. Do nasadzeń przy budynkach dobrze prezentować będą się odmiany jabłoni ‘Adirondack’ lub ‘Dolgo’, obie mają wyprostowane gałęzie ku górze, przez co zajmują mniej miejsca na szerokość.
Śliwa (Prunus sp.) w wielu gatunkach i odmianach. Jako małe drzewko lub krzew dobrze sprawdza się w warunkach miejskich. Szczepione odmiany na pniu można formować. Ciekawą odmianą jest śliwa wiśniowa ‘Nigra’ ze względu na ciemne, bordowe liście. Może być komponowana w nasadzeniach kontrastowych lub jako dominanta na jasnym tle budynku. Węższą odmianą śliwy wiśniowej jest ‘Woodii’, sprawdzi się w luźnych szpalerach jak i w formowanych okazach. Popularna jest także wiśnia osobliwa ‘Umbraculifera’ o regularnej, kulistej koronie, a jej wysokość zależy od miejsca szczepienia.
Jarząb (Sorbus sp.) każdy gatunek i odmiana. To niewielkie drzewka, nie trzeba ich mocno ciąć, nawet tego nie lubią. Dodatkowym atutem jarząbów jest ich odporność na suszę, zanieczyszczone powietrze i niskie temperatury. Jarząb mączny ma także zdolność do oczyszczania powietrza z pyłów. Na małych przestrzeniach dobrze sprawdzi się jarząb mączny 'Magnifica’, którego korona jest wąsko-jajowata, przez co dobrze wkomponuje się wzdłuż ulic.
Lipa drobnolistna (Tilia cordata) ’Green Globe’ oraz lipa srebrzysta (T. tomentosa) 'Silver Globe’ to gatunki idealne do warunków miejskich. Te drzewa mają formę kulistą, są często wysoko szczepione oraz można je dodatkowo odpowiednio przycinać.
2. Odmiany o wąskiej formie
To grupa kolumnowych, owalnych lub jajowatych odmian drzew i krzewów. W zależności od miejsca i rodzaju zabudowy, projektanci mają do wyboru wiele odmian. Poniżej przedstawimy kilka z nich:
Miłorząb dwuklapowy (Ginkgo biloba) ‘Tremonia’ to osobliwy i cenny gatunek drzewa, odmiana kolumnowa miłorzębu osiąga do 1 m szerokości, także sprawdzi się w każdym miejscu z ograniczoną przestrzenią. Zwłaszcza, że miłorzęby są odporne na trudne warunki miejskie oraz na choroby. Jesienią jego liście przebarwiają się na złoty kolor.
Jabłonie (Malus sp.) sprawdzą się także przy ulicznych przestrzeniach, większość małych gatunków i odmian. Ciekawą małą odmianą jest ‘Van Eseltine’, ma wąski pokrój, wiosną obficie kwitnie, a jesienią obsypana jest drobnymi, żółtymi owocami. Dodatkowo, można ją sadzić niedaleko miejskich uli, ponieważ kwiaty pięknie pachną i są miododajne!
Klony (Acer sp.) w każdych małych, wąskich odmianach takich jak np. klon zwyczajny 'Columnare’ i 'Crimson Sentry’. Obie odmiany mają kolumnowy pokrój, ale ta druga ma piękne czerwone liście przez cały sezon i jest jest mniejsza od odmiany 'Columnare’, ta z kolei jest wyjątkowo odporna na skrajne warunki miejskie. Kolejną ciekawą odmianą jest klon czerwony 'Scanlon’ o szeroko kolumnowym pokroju, a jesienią przebarwia się na jaskrawe kolory.
Miłorząb 'Tremonia’ Brzoza 'Fastigiata’ Grab 'Frans Fontaine’
Brzoza brodawkowata (Betula pendula) 'Fastigiata’ – odmiana tak jak jej gatunek idealnie nadaje się na jałowe gleby, suche siedliska, ale koniecznie słoneczne. Dodatkowo znosi zanieczyszczenie powietrza. Jak każda brzoza, ta odmiana jest głównie ozdobna z białej kory i szczególnie zimą to cenny walor w krajobrazie.
Grab pospolity (Carpinus betulus) 'Fastigiata’ to także często spotykana odmiana wąskiego drzewka, szerszy pokrój ma odmiana 'Columnaris’, natomiast najwęższa jest odmiana 'Frans Fontaine’. Gatunek ten preferuje żyzne i wilgotne gleby, ale jako cenne ze względu na pokrój odmian dobrze się sprawdzi na wąskich ulicach i na osiedlach. Grab ciekawy jest ze względu na przebarwiające się liście w kolorze żółto- pomarańczowym.
*Buk zwyczajny (Fagus sylvatica) piękny gatunek drzewa, występuje także w kolumnowych odmiany, ale jest zbyt wrażliwy na miejskie warunki. Można go jednak spotkać na starych osiedlowych skwerach, gdzie panuje specyficzny mikroklimat. Znaną podstawową odmianą jest 'Dawyck” oraz jego kolorystyczne odmiany – purpurowa oraz złota. Jednak należy zwrócić uwagę na otoczenie, ponieważ są to dość wysokie drzewa.
Topola amerykańska (Populus deltoides) 'Purple Tower’ to duże, kolumnowe drzewo i ze względu na szybki wzrost wymaga dużo miejsca. Sprawdzi się przy fabrykach i innych dużych przestrzeniach urbanistycznych. Ciekawa odmiana ze względu na liście, które na wiosnę są purpurowe, a z czasem nabierają zielono- brązowego koloru.
Pomału odchodzi się od sadzenia topól w miastach, ponieważ drewno jest kruche i łamliwe, dodatkowo topole szybko osuszają glebę, a w mieście nie jest to wskazane.
Dąb szypułkowy (Quercus robus) w odmianach kolumnowych 'Fastigiata’ i mniejszy 'Fastigiate Koster’. Pierwsza odmiana dobrze będzie się komponować przy budynkach reprezentacyjnych. Dąb jest odporny na miejskie warunki, ale przy odpowiedniej pielęgnacji i żyznej glebie.
3. Drzewa do formowania na stelażach, efekt ekranu (palmety)
W krajobrazie miejskim możemy spotkać ciekawe formy nasadzeń, które minimalizują zajmowaną przestrzeń, a jednocześnie stanowią urozmaicenie otoczenia i osłonę przed ulicznym hałasem. Są to tzw. palmety, czyli sztucznie formowane zielone ekrany. To idealne rozwiązanie do ograniczonych miejsc między budynkami, przy ulicach itp. Jednak nie wszystkie gatunki dadzą się uformować w ten specyficzny sposób, dodatkowo jest to długi proces. W szkółkach można znaleźć gotowe ekrany różnej wielkości.
Jakie więc gatunki i odmiany drzew wykorzystywane są do formowania palmet? Szczególnie takie, które zniosą suche stanowiska, zanieczyszczone powietrze, skrajne temperatury. Przy doborze okazu należy również patrzeć na układ gałęzi i ich elastyczność.
Klon polny (Acer campestre) 'Elsrijk’ oraz 'Zorgvlied’. Klon polny jako gatunek jest bardzo tolerancyjnym drzewem co do siedliska, jak i cięcia/ formowania gałęzi. Naturalny pokrój obu odmian jest jajowaty.
Grab 'Frans Fontaine’, jak wcześniej wspomnieliśmy, także wykorzystywany jest jako drzewo urbanistyczne. Jego gęsty układ gałęzi w tej odmianie idealnie nadaje się na formowane ekrany.
Lipa drobnolistna 'Greenspire’, to odmiana szybko rosnąca, kwiaty pięknie pachną i są miododajne. Jak każdy gatunek z rodzaju, przyczynia się także do oczyszczania powietrza w miastach. Szpaler z takich ekranów to dobry sposób na walkę ze smogiem (ale nie w zimie).
Glediczja trójcierniowa (Gleditsia triacanthos) ’Sunburt’ to mała odmiana o luźnej koronie. Ma małe wymagania glebowe, gatunek można spotkać w parkach jako egzotyczne uzupełnienie, jednak trzeba uważać na duże ciernie występujące już od nasady pnia. Ta odmiana ozdobna jest z żółto zabarwionych liści oraz nie posiada cierni! Idealnie skomponuje się na tle ciemnych elewacji budynków.
